Voeding en gezondheid

Hoe beïnvloedt voeding onze gezondheid?

Het effect van eten op ons lichaam
Waarom heeft voeding zo’n grote impact op onze gezondheid? Wij eten drie tot vijf keer (of meer) per dag. Alle voedingsstoffen komen samen, mengen en worden geabsorbeerd om ons lichaam energie te geven. Net als voor een auto is het belangrijk dat we de juiste energiebronnen gebruiken om ons te voeden en gezond te houden. Als we drie keer per dag, of zelfs vaker, de verkeerde voeding in ons lichaam stoppen ontstaat er op de lange termijn een groot probleem.

Maar wat zijn de belangrijkste mechanismen achter voeding als het gaat om gezond blijven en niet ziek worden?

Te veel of te weinig energie

Wij halen onze energie uit de macronutriënten eiwitten, koolhydraten en vetten. Hiervan zijn koolhydraten de belangrijkste energiebron voor mensen. Eiwitten zijn ook een cruciale bouwsteen voor de structuur van ons lichaam, zoals spieren, huid, en andere weefsels. Zij zijn ook bouwstenen voor enzymen die helpen bij de miljoenen metabole reacties van onze stofwisseling, en zijn een onderdeel van de antilichamen van ons immuunsysteem. Vetten of vetzuren worden gebruikt als energiebron of worden opgeslagen in ons lichaam. Vetten zijn ook nodig om de vetoplosbare vitamines E, D, K en A op te nemen, zijn een bouwstof van elke cel en isoleren onze zenuwen. Ons opgeslagen vet is zelf ook een actief orgaan dat een rol speelt in de stofwisseling.

Een te hoge calorie-inname leidt tot te veel vetopslag in het lichaam. Dit leidt tot overgewicht en obesitas, wat een belangrijke risicofactor is voor veel chronische ziektes zoals hart- en vaatziekten, diabetes, kanker en longaandoeningen. Vetweefsel is zeker niet de enige boosdoener of oorzaak van deze ziekten, maar het speelt wel een belangrijke rol. Bij te veel vetweefsel komen vetzuren vrij die door de bloedbaan kunnen stromen. Deze vetzuren verspreiden zich naar verschillende weefsels binnen het lichaam en veroorzaken daar ontstekingsreacties. Dit is belangrijk omdat deze chronische ontstekingen een rol spelen in het ontstaan van de meeste chronische ziekten. Bijvoorbeeld bij aderverkalking, een hoofdoorzaak van hart en vaatziekten, zorgen de vetzuren en ontstekingsreacties ervoor dat een bloedvat uiteindelijk stijf wordt en dicht gaat zitten. Dit kan leiden tot een hartaanval, omdat de bloedtoevoer naar het hart wordt afgesneden. Deze vetopslag en ontstekingsreacties spelen ook een rol in het ontstaan van onder andere insulineresistentie, wat kan leiden tot diabetes type 2 en kanker.

Een overmaat aan energie inname speelt een cruciale rol in het ontstaan van overgewicht, obesitas en veel chronische ziektes.

Te veel of te weinig “bouwstenen” en hulpmiddelen

In ons eten zitten ook micronutriënten, die niet gebruikt worden voor energie maar wel veel andere functies vervullen hebben. Voorbeelden van micronutriënten zijn vitamines, mineralen, fytonutriënten en vezels. Zij zijn de noodzakelijke “kleine helpers” van ons metabolisme. Zonder deze stoffen kunnen de vele chemische reacties in ons lichaam niet op een adequate manier plaatsvinden. Je weet misschien dat een jodium tekort tot schildklier problemen kan leiden, ijzertekort tot bloedarmoede en een gebrek aan vitamine D en calcium tot botontkalking. Te veel vitaminen of mineralen kunnen ook schadelijk zijn, maar meestal komt dit alleen voor bij een overmatige inname van voedingssupplementen.

De rol van micronutriënten in niet-overdraagbare ziekten wordt vaak onderschat. Maar ze dragen aanzienlijk bij aan de ontstekingsremmende processen in het lichaam. Fytonutriënten en antioxidanten uit bijvoorbeeld fruit, groenten, pure chocola, thee en koffie neutraliseren schadelijke stoffen die vrij komen als bijproduct van ons metabolisme, cell stress, en andere externe en interne factoren. Dit is belangrijk om schade te voorkomen aan ons lichaam en te helpen om onze bloedvaten, organen, en genetisch materiaal (DNA) gezond te houden. Ze helpen ook bij de bescherming tegen hart- en vaatziekten, luchtwegaandoeningen, diabetes en kanker.

Het microbioom

Voedingsvezels spelen een belangrijke rol in ons verzadigingsgevoel en dus in onze energie-inname en het voorkomen van overgewicht. Deze vezels komen uitsluitend uit plantaardig, en grotendeels onbewerkt voedsel zoals fruit, groenten, volkoren granen, noten, zaden en peulvruchten.

Vezels zijn ook een belangrijke voedingsstof voor de bacteriën en andere micro-organismen die in onze darmen wonen. Deze worden samen ook wel het microbioom genoemd. Wist je dat meer dan de helft van de cellen in ons lichaam niet van onszelf zijn, maar van de miljarden bacteriën die leven in onze darmen? Deze bacteriën vervullen veel belangrijke functies voor ons: ze helpen ons voedsel te verteren, produceren bepaalde vitamines, ondersteunen ons immuunsysteem en vechten tegen slechte bacteriën of ziekteverwekkers. Ze produceren ook stoffen zoals neurotransmitters die in onze bloedbaan komen en invloed kunnen hebben op ons metabolisme, stemming, energieniveau en nog veel meer.

Ons microbioom heeft heel veel verschillende soorten bacteriën die verschillende functies hebben. Sommige bacteriën noemen wij goede bacteriën omdat zij bijdragen aan de bovengenoemde gunstige functies, maar andere zijn juist niet voordelig om bij ons te hebben. Een gezond microbioom heeft veel verschillende soorten bacteriën, waarbij de goede bacteriën ervoor zorgen dat de slechte bacteriën niet in overmaat kunnen groeien.

Een microbioom dat minder divers is en een afwijkende hoeveelheid goede en slechte bacteriën heeft kan nadelige effecten hebben op onze gezondheid. Deze nadelige veranderingen zijn gerelateerd aan meerdere chronische ziekten zoals diabetes, hart- en vaatziekten, inflammatoire darmziekten en psychiatrische stoornissen. Onderzoekers weten op het moment nog niet of het hebben van een ziekte deze nadelige veranderingen veroorzaakt of dat het microbioom zelf een rol speelt in het ontstaan van ziekten. Er wordt gedacht dat het allebei wel een rol kan spelen.

Wij kunnen de samenstelling van ons microbioom ook zelf beïnvloeden. Stress, sporten, medicatiegebruik (zoals antibiotica of maagzuurremmers), en veel andere factoren kunnen ons microbioom op een gunstige of nadelige manier beïnvloeden. De grootste invloed op onze microbioom is echter ons dieet. Binnen een paar dagen kunnen we met voeding al de samenstelling van ons microbioom wijzigen. Afhankelijk van wat we eten kunnen we onze goede bacteriën voeden en laten vermenigvuldigen terwijl we de slechte bacteriën uithongeren en laten sterven. Er is aangetoond dat een vezelrijk dieet ons microbioom en dus ook onze gezondheid op een gunstige wijze beïnvloedt.

Epigenetica

Macronutriënten en micronutriënten die wij meerdere malen per dag binnenkrijgen hebben ook invloed op de activatie en expressie van onze genen. We hebben allemaal van onze ouders 23 paar genen geërfd. Ons lichaam is in staat om deze genen op verschillende manieren te interpreteren. Epigenetica is de term die beschrijft hoe we bepaalde genen kunnen beïnvloeden door ze “aan” of “uit” te schakelen. Als gevolg kan epigenetica de functie en acties van deze genen veranderen, wat gevolgen heeft voor de gezondheid en ziekte.

Verschillende stoffen, onder andere uit onze voeding, hebben een belangrijke invloed op welke genen worden “aangezet” en welke worden “uitgeschakeld”. Om dit te visualiseren zou je onze genen kunnen zien als de instrumenten van een orkest. De basissamenstelling, of het type instrumenten, kunnen we niet veranderen, maar de epigenetische mechanismen of de dirigent bepalen welke van de instrumenten überhaupt gebruikt worden en welke noten op een specifiek moment door het orkest worden gespeeld. Met aanpassingen in ons dieet kunnen wij direct invloed hebben op onze genexpressies. Elke dag hebben we meerdere keren de kans om onze genen te sturen!

Voeding heeft een grote impact op onze gezondheid. Maar hoe kunnen wij voeding gebruiken om gezond te blijven, langer te leven, en ziekte te voorkomen en of te behandelen?

Om deze vraag te beantwoorden moeten we de wetenschap in duiken! In het artikel ‘Wat is gezonde voeding?’ leggen we de resultaten uit en komen we tot een conclusie hoe en welke voedingskeuzes u kunt maken om gezond te blijven!

Samenvatting

• Elke dag, meerdere malen per dag hebben wij de keuze om met voeding onze gezondheid te beïnvloeden. De macronutriënten: vetten, koolhydraten en eiwitten geven ons onder andere energie. Te veel energie leidt tot overgewicht en obesitas, wat een risicofactor is voor meerdere chronische ziekten. Aan de andere kant zorgt een tekort aan vitamines, mineralen, fytochemicaliën en vezels voor tekortkomingen die kunnen leiden tot bijv. bloedarmoede, botontkalking en chronische laaggradige ontstekingen.
• Voeding speelt ook een belangrijke rol in de samenstelling van en de veranderingen in onze darmbacteriën (het microbioom) en de expressie van onze genen.
• Bij de meeste chronische ziekten spelen ontstekingen een belangrijke rol. Overgewicht en obesitas, ons microbioom en de expressie van onze genen hebben allemaal invloed op ontstekingsprocessen in het lichaam. Deze ontstekingsprocessen spelen een rol in aderverkalking wat leidt tot hart- en vaatziekten en het ontstaan van diabetes 2 en kanker.